Ο Ηρακλής ήταν Πελοποννήσιος ήρωας, ενώ σύμφωνα με τη Μυθολογία οι θεοί μπορεί να κατοικούσαν στον Όλυμπο, αλλά διέμεναν και λατρεύονταν στα ιερά της Πελοποννήσου: ο Δίας γεννήθηκε στο ιερό βουνό των Αρκάδων, το Λύκαιον όρος, η Ήρα ήταν πολιούχος του Άργους, ο Ποσειδώνας λατρευόταν στην Ισθμία, ενώ μνημονεύεται και στην Πύλο, η Αθηνά δοξαζόταν ως Αλέα στην Τεγέα και ως Παναχαΐς στην Πάτρα και, τέλος, ο Απόλλων κατοικούσε στις λακωνικές Αμύκλες και λατρευόταν στις αρκαδικές Βάσσες ως Επικούρειος.
ΑΡΧΑΙΑ ΟΛΥΜΠΙΑ (ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ UNESCO)
Η Αρχαία Ολυμπία, γενέτειρα των Ολυμπιακών Αγώνων, κατοικείται από την προϊστορική περίοδο. Τον 10ο αιώνα π.Χ. έγινε το κέντρο λατρείας του Δία – εδώ βρισκόταν ο ναός και το χρυσελεφάντινο άγαλμά του, έργο του Φειδία, το οποίο ήταν γνωστό στην αρχαιότητα ως ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου. Εκτός από τους ναούς, υπάρχουν τα υπολείμματα των αθλητικών εγκαταστάσεων (το στάδιο των 45.000 θέσεων με τη μνημειακή είσοδο και την εξέδρα των Ελλανοδικών, το γυμνάσιο), το μνημείο της Άλτης – το ιερό των θεών – που συγκεντρώνει σημαντικά αριστουργήματα του αρχαίου ελληνικού κόσμου, καθώς και αρχαία κτίσματα, χώροι συνεδρίων κλπ. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας – ένα από τα σπουδαιότερα της Ελλάδας – εκθέτει τα ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας, με σημαντικότερα τον Ερμή του Πραξιτέλους, τηΝίκη του Παιωνίου, τη γλυπτή διακόσμηση του Ναού του Δία, τον Δία με το Γανυμήδη και το κράνος του Μιλτιάδη.
ΜΥΚΗΝΕΣ & ΤΙΡΥΝΘΑ (ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ UNESCO)
Οι αρχαιολογικοί χώροι των Μυκηνών και της Τίρυνθας αποτελούν τα επιβλητικά μνημεία των δύο μεγαλύτερων πόλεων του Μυκηναϊκού πολιτισμού, ο οποίος κυριάρχησε στην ανατολική Μεσόγειο από τον 15ο έως τον 12ο αιώνα π.Χ. και διαδραμάτισε ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη του κλασσικού ελληνικού πολιτισμού. Στις Πολύχρυσες Μυκήνες, βασίλειο του μυθικού Αγαμέμνονα, Κυκλώπεια τείχη (με το αρχικό τους ύψος να υπολογίζεται στα 12μ.) oχυρώνουν την Ακρόπολη, ενώ εντυπωσιακά επιτεύγματα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού αποτελούν η Πύλη των Λεόντων (το πρώτο παράδειγμα μνημειώδους γλυπτικής στην Ευρώπη), οι Ταφικοί Περίβολοι Α’ και Β’, οι Βασιλικοί θολωτοί τάφοι με κυριότερο τον Τάφο του Ατρέως και η Υπόγεια Δεξαμενή για την υδροδότηση της πόλης σε περίπτωση πολιορκίας – μοναδική για την προϊστορική εποχή. Κυκλώπεια Τείχη περικλείουν και την Αρχαία Τίρυνθα (15χλμ. περίπου Ν.Α. των Μυκηνών), με την ακρόπολη να προβάλλει επιβλητικά πάνω σ’ ένα βραχώδη λόφο ύψους 16μ. Στην άνω ακρόπολη σώζεται το ανακτορικό συγκρότημα, ενώ στα ερείπια της αρχαίας πόλης χτίστηκε τον 8ο αιώνα το ιερό της Ήρας, ένα από τα γνωστότερα ελληνικά ιερά.
ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ (ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ UNESCO)
Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου υπήρξε το λαμπρότερο θεραπευτικό κέντρο του αρχαίου κόσμου. Η λατρεία του Ασκληπιού ξεκίνησε εκεί για πρώτη φορά τον 6ο π.Χ. αιώνα, αλλά τα κύρια μνημεία όπως ο ναός του Ασκληπιού, ο ναός του Απόλλωνα Μαλεάτη, η Θόλος, το Άβατο και το Θέατρο χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα. Το Θέατρο, χωρητικότητας 13 -14 χιλιάδων θεατών, είναι περίφημο για την ακουστική του, ενώ θεωρείται ως ένα από τα αριστουργήματα της Ελληνικής αρχιτεκτονικής. Από το αρχαίο ιερό σώζονται κατάλοιπα λουτρικών εγκαταστάσεων, ενός μεγάλου ξενώνα, του Καταγωγίου με 160 δωμάτια για τη διαμονή των ασθενών και των συνοδών τους, το Εστιατόριο (που είχε αρχικά θεωρηθεί γυμνάσιο), τα Ελληνικά Λουτρά, το Στάδιο.
ΝΑΟΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΟΣ (ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ UNESCO)
Ο φημισμένος ναός, αφιερωμένος στον θεό της ίασης και του ήλιου, χτίσθηκε στα μέσα του 5ου αιώνα στις Βάσσες (14χλμ. νότια της Ανδρίτσαινας), σε υψόμετρο 1.130μ. πάνω στα βουνά μεταξύ Ηλείας, Αρκαδίας και Μεσσηνίας. Ο ναός, με το παλαιότερο Κορινθιακό κιονόκρανο που έχει βρεθεί ποτέ, αποδίδεται στον Ικτίνο, τον αρχιτέκτονα του Παρθενώνα, και συνδυάζει με ιδιοφυή τρόπο τα αρχαϊστικά στοιχεία που υπαγόρευε η τοπική θρησκευτική παράδοση με τις τολμηρές ανανεωτικές ιδέες του δημιουργού του. Δεν είναι απλά ένα λατρευτικό κτίσμα αφιερωμένο στον Απόλλωνα – είναι ο μοναδικός ναός στον Ελληνικό χώρο (και ίσως σε ολόκληρο τον κόσμο) που περιστρέφεται γύρω από άξονα. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα σωζόμενα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας και ήταν το πρώτο στην Ελλάδα που περιλήφθηκε στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ουνέσκο.
ΑΡΧΑΙΑ ΜΕΣΣΗΝΗ
Η Αρχαία Μεσσήνη (34χλμ. από την Καλαμάτα) – χτισμένη σύμφωνα με το «ιπποδάμειο» πολεοδομικό σύστημα που στηρίζεται στις αρχές του Δημοκρατικού πολιτεύματος – είναι η καλύτερα σωζόμενη ελληνιστική πόλη της χώρας και μια από τις σημαντικότερες της αρχαιότητας σε μέγεθος και μορφή. Οι ανασκαφές συνεχίζονται, αλλά έχουν ήδη αποκαλυφθεί όλα τα δημόσια και ιερά οικοδομήματα που περιέγραψε ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας γύρω στο 155 μ.Χ.: τα ίχνη της Ιθώμης – του ισχυρότερο φυσικού και τεχνητού οχυρού της Μεσσηνίας μήκους 9,5χλμ. –, η Αρκαδική Πύλη, το Θέατρο κι η Κρήνη της Αρσινόης, η Αγορά, τοΣυγκρότημα του Ασκληπιείου, η Ανατολική Οδός και το Ιεροθύσιο κ.α. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το Αρχαιολογικό Μουσείο, με τα ευρήματα των ανασκαφών και δείγματα της Γλυπτικής, Νομισματοκοπείας καιΚεραμικής της Μεσσήνης.
ΠΑΛΑΜΗΔΙ – ΜΠΟΥΡΤΖΙ
Το Ναύπλιο, πρώτη πρωτεύουσα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους το 1827, στεφανώνεται από τοΠαλαμήδι, το φημισμένο κάστρο ανατολικά της Ακροναυπλίας, με την εκκλησία του Aγίου Aνδρέα στον ομώνυμο προμαχώνα και τη φυλακή του Kολοκοτρώνη στον προμαχώνα «Μιλτιάδη». Το Παλαμήδι κατασκευάστηκε το 1687 από τους Βενετούς σ’ ένα λόφο ύψους 216μ. – ανεβείτε με αυτοκίνητο ή με τα πόδια από τα περίφημα σκαλιά που η παράδοση τα θέλει 999 αλλά είναι λιγότερα, πιθανότατα 857, και θαυμάστε την πόλη και το Μπούρτζι. Το επιθαλάσσιο φρούριο, που έμεινε γνωστό με την τουρκική ονομασία Mπούρτζι, δηλαδή πύργος, είναι η μικρή νησίδα στο λιμάνι του Ναυπλίου και θεωρείται το σήμα-κατατεθέν της πόλης. Aρχικά στη νησίδα αυτή υπήρχε Βυζαντινός ναός, όμως γύρω στο 1473 οι Eνετοί, αντιλαμβανόμενοι τη στρατηγική του θέση για την προστασία του λιμανιού, οικοδόμησαν τον πύργο (ή «Καστέλι»). Tο Mπούρτζι λειτούργησε ως φρούριο μέχρι το 1865, ενώ το 1935 μετατράπηκε σε ξενοδοχείο. Πλέον φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις τα καλοκαίρια και μπορεί κανείς να το επισκεφθεί με καραβάκι από την προκυμαία του Nαυπλίου.
ΜΥΣΤΡΑΣ (ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ UNESCO)
H ιστορία της καστροπολιτείας του Μυστρά (6χλμ. από τη Σπάρτη) ξεκινά το 1249, όταν ο Βασιλιάς της Αχαΐας Γουλιέλμος ο Βιλλεαρδουίνος έκτισε το κάστρο με την απότομη και κωνοειδή μορφή. Το «θαύμα του Μοριά» επανακτήθηκε από τους Βυζαντινούς – σύμφωνα με το μύθο εδώ, και συγκεκριμένα στο ναό του Αγ. Δημητρίου, στέφθηκε το 1449 ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος-, αργότερα κατακτήθηκε από τους Τούρκους και τους Βενετούς και τέλος λεηλατήθηκε από τους Αιγυπτίους του Ιμπραήμ. Η πόλη εγκαταλείφθηκε το 1834, με την ίδρυση της σύγχρονης πόλης της Σπάρτης από το βασιλιά Όθωνα, αφήνοντας συναρπαστικά μεσαιωνικά ερείπια (το κάστρο κι ο οχυρωμένος οικισμός κλείνουν στα τείχη τους εκκλησίες, παρεκκλήσια, αρχοντικά και παλάτια) να στέκουν μέσα σε μία εξαιρετικής ομορφιάς τοποθεσία.
ΑΡΧΑΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΣ
Η αρχαία Κόρινθος κατοικήθηκε ήδη από τα νεολιθικά χρόνια (6500-3250 π.Χ.). Η μεγάλη όμως ακμή της αρχίζει από τον 8ο π.Χ. αιώνα, όταν αναδείχθηκε σε ηγέτιδα δύναμη του ελληνικού κόσμου και παραμένει ισχυρή ως τους ελληνιστικούς χρόνους, μέχρι την καταστροφή της από τον Ρωμαίο στρατηγό Λεύκιο Μόμμιο το 146 π.Χ. Δείγμα της κορινιθιακής πρωτοπορίας, ιδίως στα αρχαϊκά χρόνια, αποτελεί ο δωρικός ναός του Απόλλωνα που κατασκευάσθηκε το 540 π.Χ. Η πόλη επανοικίζεται από τον Ιούλιο Καίσαρα, αναπτύσσεται και πάλι και το 51-52 μ.Χ. δέχεται την επίσκεψη του Απόστολου Παύλου. Σήμερα, στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Κορίνθου, γύρω από τον Ναό του Απόλλωνα, εκτεταμένες ανασκαφές έχουν φέρει στο φως τηΡωμαϊκή Αγορά της πόλης, ναούς, κρήνες, καταστήματα, στοές, λουτρά, ενώ οι έρευνες επεκτάθηκαν ως το φρούριο του Ακροκορίνθου, σε προϊστορικούς οικισμούς όπως ο λόφος του Κοράκου, το Θέατρο, το Ωδείο, τοΑσκληπιείο, τα νεκροταφεία, ο Κεραμεικός κ.α..Τα ευρήματα φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αρχαίας Κορίνθου.
ΑΝΑΚΤΟΡΑ ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ
Τα Ανάκτορα του Νέστορα, στον αρχαιολογικό χώρο του Επάνω Εγκλιανού (17 χλμ. βόρεια της Πύλου), χτίστηκαν το 13αι. π.Χ. και είναι τα μόνα Μυκηναϊκά ανάκτορα που έχουν διατηρηθεί σε τόσο καλή κατάσταση. Τα ανάκτορα είναι ένα συγκρότημα από διάφορα κτίρια με ένα σύνολο 105 ισογείων διαμερισμάτων ή άλλων χώρων. Αποτελείται από τέσσερα κύρια κτίρια (νοτιοδυτικό, κεντρικό, βορειοανατολικό, αποθήκη οίνου), καθώς και ορισμένα μικρότερα κτίσματα. Τα σημαντικότερα διαμερίσματά του είναι η μεγάλη ορθογώνια “αίθουσα του θρόνου” με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και οι αποθήκες με τα πολυάριθμα αποθηκευτικά αγγεία. Εδώ ανακαλύφθηκαν και οι 1250 πήλινες επιγραφές Γραμμικής Β’, της πρώτης γραφής στον κόσμο με συλλαβές, που αποκρυπτογραφήθηκαν το 1252 από τον αρχιτέκτονα Michael Ventris και το φιλόλογο John Chadwick.
ΚΑΣΤΡΟ ΜΕΘΩΝΗΣ & ΚΑΣΤΡΟ ΚΟΡΩΝΗΣ
Στη Μεθώνη (11χλμ. από την Πύλο) βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα και εντυπωσιακότερα κάστρα της Μεσογείου, χτισμένο επάνω σ’ ένα βραχώδες ακρωτήρι. Η θέση που καταλαμβάνει οχυρώνεται από τον 7ο αιώνα, ενώ μέχρι το 1204 χρησιμοποιείται ως φρούριο των Βυζαντινών. Περνά από τα χέρια Φράγκων, Ενετών και Τούρκων έως το 1829 που ο Γάλλος στρατηγός Maison απελευθερώνει τη Μεθώνη μαζί με άλλες πόλεις της Πελοποννήσου. Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα είναι: Κάστρο και λείψανα αστικών και εκκλησιαστικών οικοδομημάτων εντός αυτού, ερείπια Βυζαντινού Ναού Αγίας Σοφίας, ερείπια τουρκικών λουτρών, Ναός Μεταμόρφωσης Σωτήρος και το Μπούρτζι, οχυρωμένο νησάκι με οκταγωνικό πύργο κτισμένο στη νότια άκρη της Μεθώνης. Σε απόσταση 25χλμ. περίπου βρίσκεται το Κάστρο της Κορώνης, ένα από τα κομψότερα δείγματα βενετσιάνικης φρουριακής αρχιτεκτονικής, κτισμένο πάνω στα ερείπια της Μεσσηνιακής αρχαίας Ασίνης. Η ιστορία του ανάγεται στον 6ο ή 7ο μ.Χ. αιώνα και περνά από Βυζαντινούς, Ενετούς και Τούρκους έως την απελευθέρωσή του το 1828 από το Στρατηγό Maison. Μέσα στο κάστρο σώζονται λαξευμένοι τάφοι, βενετσιάνικες στέρνες, τούρκικο χαμάμ και οι περίφημες «θόλοι», δηλαδή μπαρουταποθήκες, από τις οποίες ξεκινούν κρυφές και στενές θολωτές στοές που οδηγούν στα παραθαλάσσια πυροβολεία.